Khi cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ngày càng sâu rộng, hai siêu cường – một là đương nhiệm và một là đang trỗi dậy – đang xung đột lẫn nhau và quyết định liệu họ có thể cùng tồn tại hay không.
Trung Quốc và Hoa Kỳ đã kết thúc cuộc đàm phán tại Washington vào thứ Sáu mà không có thỏa thuận nào sau khi Tổng thống Donald Trump tăng thuế đối với hơn 200 tỷ đô la hàng hóa từ nước này và Trung Quốc tuyên bố sẽ trả đũa. Các động thái này tạo ra những rào cản mới giữa 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới và làm phức tạp thêm mối quan hệ đang ngày càng căng thẳng về các điểm nóng bao gồm thương mại, công nghệ, Đài Loan và Biển Đông.
Sự khiêu khích đã trở nên nóng hơn trong những tuần gần đây. Hôm thứ Hai, hai tàu chiến của Hoa Kỳ đã đi gần các đảo tranh chấp ở Biển Đông, thách thức các yêu sách của Bắc Kinh lần thứ ba trong năm nay trong khi, hôm thứ Năm, Hoa Kỳ đã cấm China Mobile Ltd. khỏi thị trường Hoa Kỳ với lý do lo ngại gián điệp.
Đằng sau mỗi động thái gia tăng, Bắc Kinh nhìn thấy một âm mưu kìm hãm và ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Quốc. Ở Washington, mối lo sợ một đối thủ mạnh mẽ và đầy rủi ro khó ngăn chặn, dần được hình thành. Ở cả hai quốc gia, một số người đang hỏi liệu sự ngờ vực đã leo thang vượt quá mức không thể quay lại và có thể kéo dài quá thời gian Trump tại chức.
Bonnie Glaser, một chuyên gia về vấn đề Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế nghĩ rằng không khí căng thẳng với TQ đang bao trùm Washington, cho thấy rằng động lực cạnh tranh ở đây là rất lâu khi ảnh hưởng quốc tế của Bắc Kinh tiếp tục gia tăng.
“Một phần của việc thu hẹp khoảng cách quyền lực giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ thúc đẩy Bắc Kinh quyết đoán hơn trong việc bảo vệ và thúc đẩy lợi ích của họ. Hoa Kỳ sẽ bị buộc phải trả lời”, Bonnie Glaser nói.
Bên ngoài của cuộc chiến thương mại, chất xúc tác dễ thấy nhất cho căng thẳng đang gia tăng là chính quyền Trump sẵn sàng tăng cường đẩy Trung Quốc vào các khu vực nhạy cảm, bao gồm đề nghị hỗ trợ quân sự nhiều hơn cho Đài Loan và những lời khiển trách gay gắt về chính sách của Trung Quốc tại Tân Cương và Tây Tạng.
Họ đã vận động các đồng minh để ngăn chặn gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc Huawei Technologies Co. ra khỏi mạng viễn thông 5G trong tương lai, trong khi một quan chức Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết gần đây Trung Quốc đại diện cho “mối đe dọa lâu dài “và “một đối thủ cạnh tranh quyền lực lớn”.
Các nhà phân tích nhìn thấy một cuộc đụng độ rộng lớn hình thành.
Những người theo chủ nghĩa cực đoan và hiếu chiến ở Hoa Kỳ thực sự muốn thúc đẩy Hoa Kỳ và Trung Quốc tiến tới một cuộc Chiến tranh Lạnh mới, ông Wang Wang Dong, tổng thư ký của Viện Pangoal, một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Bắc Kinh đã nói. Ông gọi nó là một sự phát triển đáng lo ngại và có lẽ nguy hiểm.
Benn Steil, giám đốc chương trình kinh tế quốc tế tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại, nói rằng sự cạnh tranh mới giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc để kiểm soát mọi thứ từ các tuyến thương mại toàn cầu đến không gian mạng sẽ là dấu hiệu thể hiện mối quan hệ giữa 2 cường quốc trong những năm tới.
“Kỷ nguyên hội nhập kinh tế toàn cầu không còn nữa. Nó đã kết thúc!”, ông Steil nói.
Thật vậy, các trợ lý của Trump đã nói rằng thuế quan thương mại nhằm mục đích thúc đẩy sự thay đổi ở Trung Quốc cũng như khuyến khích sự thay đổi trong chuỗi cung ứng từ một đối thủ chiến lược – đối thủ mà chiếm tỷ lệ ngày càng tăng trong sản xuất toàn cầu trong ba thập kỷ qua.
Hai nước đã tổ chức các cuộc thảo luận cấp cao ở Washington vào thứ Năm và thứ Sáu về thương mại, kết thúc mà không có thỏa thuận nhưng đã tránh được sự đổ vỡ. Hoa Kỳ đưa ra điểm mấu chốt, nói rằng Bắc Kinh còn ba đến bốn tuần nữa để đạt được thỏa thuận trước khi chính quyền Trump ban hành thuế quan bổ sung đối với hàng nhập khẩu trị giá 325 tỷ USD của Trung Quốc.
Căng thẳng bùng nổ cũng là kết quả của chính sách đối ngoại ngày càng sôi động của Bắc Kinh. Kể từ khi lên nắm quyền năm 2012, so với những người tiền nhiệm, Chủ tịch Tập Cận Bình đã khẳng định các yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc ở biển Nam và Đông Trung Quốc mạnh mẽ hơn, đưa ra một dự án chi tiêu cơ sở hạ tầng trị giá hàng tỷ đô la và cho biết ông sẽ biến Trung Quốc thành một cường quốc quân sự thế giới đến năm 2050. Ông ta cũng sẵn sàng trừng phạt các quốc gia – gần đây nhất là Canada – nước mà công khai đồng minh với Washington.
Dennis Wilder, giáo sư tại Đại học Georgetown và cựu giám đốc cấp cao châu Á trong Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ đã nói rằng: “Các chính sách của Ông Tập, đã kích thích các động lực cạnh tranh hiện có giữa các quốc gia trên thế giới.”
Giống như Trump, các nhà lãnh đạo Trung Quốc, trên con đường đối nội, đối ngoại của mình cũng cần phải luôn dè chừng đối với những phản ứng từ người dân trong nước. Các nhà bình luận hồi đầu tuần đã ví Phó Thủ tướng Liu He, người đang đàm phán thương mại với Washington, với một quan chức thời thuộc địa, người đã ký một hiệp ước ác ý với Nhật Bản hơn một thế kỷ trước.
Tất nhiên, 2 bên vẫn giữ hòa khí – đặc biệt là sự phụ thuộc lẫn nhau về kinh tế. Danh sách các mặt hàng bị áp thuế cao hơn bao gồm các mặt hàng tiêu dùng hàng ngày từ đồ nội thất trẻ em đến tủ lạnh. Đối với một số trong số này, nếu là 10 người mua hàng ở Mỹ thì đã có 9 người là mua hàng Chinese-made. Khi thuế quan tác động đến người tiêu dùng Hoa Kỳ, Trump có thể bị cám dỗ để leo thang xung đột thương mại.
Nếu cử tri Hoa Kỳ bầu một tổng thống mới vào năm 2020, các mối quan hệ có thể trở nên êm dịu hơn. Tuy nhiên, các động lực cơ bản của cạnh tranh chiến lược có thể sẽ vẫn còn, CSIS’s Glaser nói.
“Là những cuộc chiến về công nghệ và Trung Quốc quyết tâm kiểm soát các khu vực hàng hải trong chuỗi đảo thứ nhất và thứ hai và cuối cùng trở thành cường quốc nổi tiếng ở châu Á,” theo ông Glaser.
Nguồn tham khảo: Bloomberg.
